Vera Gedroic: Zaboravljena princeza koja je bila i pionirka ratne hirurgije

Vera Gedroic znala je da je u utrci sa vremenom. Morali su pobjeći. Preko noći, zvukovi paljbe sa fronta sve više su se približavali, a tek oko dva časa iza ponoći situacija se malo smirila. Dok su škripali kotači na lokomotivi, ona je krenula svoj spori put preko silueta mirnog krajolika tokom noći. Sva svjetla bila su isključena u pokušaju da se voz prikrije od pogleda potencijalnih napadača.

Budući da je ovaj voz bio putujuća bolnica, nije trebao biti veća meta, ali skoro odmah nakon što se pokrenuo po njemu su počeli udarati neprijateljski hici.

Vera je pogledala na pacijente u vozu. Bilo ih je ukupno oko 900, a mnogi od njih ležali su u teškim bolovima na nosilima prikačenim na zidove voza. Među njima bilo je teško ranjenih, onih sa infekcijama i otvorenim ranama. Svaka minuta bila je dragocjena. Tokom narednih sati, ona je zajedno sa timom izvela nekoliko operacija i pružila najbolju moguću vrstu liječenja u datim mogućnostima.

Foto: Alamy / BBC

Nakon 12 sati, voz je konačno bio na sigurnoj udaljenosti.

Dvije sedmice kasnije, 10. marta 1905. godine, Japan je porazio ruske snage, a nedugo nakon toga završen je i rat.

Ovo je bila prekretnica za Veru Ignatievnu Gedroic, litvansku plemkinju, nadarenu hirurškinju i stručnjakinju za mnogobrojne oblasti. Princeza Gedroic, što je bila njena prava titula, bila je izvanredna istorijska ličnost, ali ipak se o njoj danas vrlo malo zna. Bila je pionirka hirurškog rada na bojištu i smatra se da su njeni doprinosi mogli spasiti hiljade života tokom Prvog svjetskog rata te da je njihova važnost shvaćena pravovremeno.

Ko je tačno bila Vera Gedroic i zašto ju je istorija zaboravila?

Ne postoji mnogo detalja o njenom ranom životu, ali zna se da je poticala iz imućne porodice i da je pohađala školu u Sankt Peterburgu. Kada je imala 16 godina, uhapšena je zbog učešća u revolucionarnim aktivnostima koje su organizovali ljevičari. Nakon toga vratila se kući kod porodice, ali je ubrzo pobjegla u Lucern, u Švajcarsku, gdje je počela studirati medicinu. Vera je bila jedna od nekoliko hiljada žena koje su studirale medicinu u Švajcarskoj u 19. i 20. vijeku.

Foto: Wikimedia Commons / BBC

Njena medicinska karijera nije započela na bojnom polju, već u Maltsov fabrici cementa u zapadnoj Rusiji gdje je instalirala opremu za fizioterapiju i X-Ray uređaj u tamošnjoj bolnici što je za tadašnje vrijeme biti napredno (X-zrake otkrivene su tek 1895. godine, što je bilo samo deceniju ranije).

Njen rad je od početka bio transformativan, a prilikom rada dosta se fokusirala na abdomen, što će se pokazati veoma korisnim za njen kasniji rad. Samo nekoliko godina kasnije, izbio je Rusko-japanski rat i Gedroic se prijavila kao volonterka u Crvenom krstu.

Rat je bio zastrašujuć i krvav. Često se opisuje kao predskazanje onoga što svijet očekuje u Prvom svjetskom ratu, koji je započeo deceniju kasnije. Bitke su bile nasilne, dugotrajne i spore, a svaki dan umirale su stotine vojnika. Na kraju, oko 100.000 ljudi izgubilo je živote te je Rusija poražena, što je bio šok sa obzirom na činjenicu da je Japan mnogo manja zemlja koja je u to vrijeme prolazila i kroz značajne ekonomske poteškoće.

Vera je postavila malu poljsku bolnicu u blizini gradića Mukden, danas poznatog kao Šenjang u Kini. Radilo se o ključnoj strateškoj poziciji za ruske snage tokom narednih mjeseci. Ključnu ulogu imao je prethodno spomenut voz, u kojem je organizovala putnu bolnicu u kojoj su unutrašnji zidovi bili prekriveni glinom i sterilizovanim plahtama, kako bi se stvorili najbolji mogući higijenski uslovi. Već tokom prvih mjeseci, Vera i njen tim liječili su brojne vojnike sa teškim povredama od metaka i gelera.

Foto: Wikimedia Commons / BBC

Vera je pravila detaljne bilješke o ranama koje je tretirala, kao i o onome što je utvrdila o oružju koje je korišteno kada su rane napravljene te je tako dala značajan i do tada nepostojeći uvid u tretman pacijenata na bojnom polju.

Mnogo toga uticalo je na činjenicu da se o njoj danas malo zna u zapadnjačkim medijima. Bila je u rodu sa plemićkom porodicom, bila je žensko i rušila je mnoge norme i granice postavljene ženama u tadašnje vrijeme. Sve to je spriječilo da ona dobije mjesto koje zaslužuje u istoriji.

Vera Gedroic umrla je 1932. godine i sahranjena je u Kijevu. Prema jednom izvoru, o njenom grobu se godinama brinuo jedan nadbiskup koga je liječila dok je bio mladić. Kada je umro, odlučio je da bude sahranjen pored nje.