Manje je poznato da su u Jugoslaviji feministkinje nosile antiratni otpor.
One su bile glasne u borbi protiv nacionalizma i etničke mržnje, pokušavale su da grade i jačaju regionalnu solidarnost. Organizovale su antiratne proteste, pomagale ljudima koji su odbijali da odu u rat, pisale razna saopštenja domaćoj i međunarodnoj javnosti.
Nije neobično da ne znamo mnogo o ženskoj borbi, jer je ženska istorija uglavnom brisana, ignorisana i zaboravljena. Ipak, žene su se kroz istoriju borile za mir. One su igrale ključnu ulogu u antiratnim protestima, promovišući nenasilje i mirnu rezoluciju konflikta. Na drugom kraju svijeta, Palestinke i Izraelke to rade već decenijama.
Antiratni napori
Krajem 1980-ih, Izraelke i Palestinke su formirale Jerusalem Link, mrežu žena za mir koja spaja dva društva. Žene koje su upravljale ovom mrežom bile su istaknute političarke tog vremena. Pisale su deklaracije u kojima se naglašava važnost zajedničkog života i mirnih pregovora, a davale su svoje predloge kako to postići.
Međutim, feminističke mirovne pokrete je teško održati tokom okupacije i rata, što je ovu saradnju činilo izazovnom:
- Palestinke su se osjećale kao da su njihove izraelske koleginice izgubile interesovanje za to kako izraelska okupacija utiče na Palestince
- Palestinske organizacije koje rade sa Izraelom smatraju se sumnjivim i nelojalnim
- Raširene zablude i neznanje o feminizmu, a time i o feminističkim inicijativama i organizacijama
Ono što je specifično za žene u Palestini je više nivoa ugnjetavanja sa kojima se nose. Njihovi izazovi su jedinstveni i višestruki:
- Izraelska okupacija (svakodnevna hapšenja, prisilna deportacija, rušenje kuća…)
- Politika Hamasa (na primer, 2021. godine odlučeno je da žene moraju da imaju dozvolu muškog staratelja da putuju)
- Patrijarhalno društvo (nasilje u javnoj sferi povećava nasilje u privatnoj sferi)
Jerusalem Link jedna je od najpoznatijih, ali nikako jedina orgnizacija sa ciljem pomirenja. Postojale su mnoge druge inicijative koje su predvodile žene sa ciljem promovisanja mira, edukacije i nuđenja nenasilnih rešenja.
Jedan od najpoznatijih primjera danas je saradnja između izraelske organizacije Women Wage Peace i palestinske organizacije Women of the Sun.
Ovi feministički pokreti često naglašavaju položaj majki i njihove napor da svojim sinovima i kćerima stvore bolje živote, bez užasa rata.
Anti-ratni feminizam smatra da su rat i militarizam neodvojivi od patrijarhalnog sistema. A patrijarhalni sistem smatra da je nasilje ponekad opravdano. Zato feministkinje rat vide kao oružani patrijarhat.
Rat je vođen dinamikom moći, gde oni sa najviše moći i resursa vode ratove dok eksploatišu one koji nemaju moć. Ratovi jačaju nejednakosti, sa razornim dugoročnim posledicama za najugroženije.
Prepoznavanje uloge žena u promovisanju mira i njihove ranjivosti u vremenima rata je od suštinskog značaja za razumijevanje višestrukih uloga žena u ratu i miru.
Takođe je od suštinskog značaja da se slušaju ženske perspektive u nastojanju da se odbaci normalizacija rata i nasilja.
Tokom rata, Antifašistički front žena je tokom rata pomagao vojnim jedinicama, skupljale su hranu i odjeću za vojnike, bavile su se dopisništvom, i bile borkinje. Žene su organizovale život i ,,u pozadini”, brinule su o djeci, ranjenima, starijima. Bavile su se procesom političkog uzdizanja žena.
A nakon rata, AFŽ se bavio obnovom zemlje i zalaganjem da se zakonodavstvo zasnuje na principima ravnopravnosti, bez rodne diskriminacije.
Poslednjih nedelja svi se osjećamo malo više izgubljeno, zbunjeno i bespomoćno, i na svoje male načine pokušavamo da damo smisao svijetu koji nas je još jednom razočarao i držimo se ljudskosti. Ugledajmo se na žene koje su se povezivale i borile za istu stvar: mir.
Piše: Nina Pavičević
