Moj prvi susret s Novim Sadom bio je 2005. godine.
Put pod noge. Da ga vidim. Čuh da je lijep. Da ima dušu. Da ima dobre ljude.
Sa autobuske stanice krenem prema gradu, mada se već nakon desetak koraka ispostavilo da sam krenula gdje ne treba.
„Dobro jutro. Treba li vam pomoć“, ljubazno me pitao čovjek u prolazu, dok sam u rukama prevrtala mapu grada.
Rekoh da sam došla da vidim grad, ali da ne znam na koju ću stranu.
„Ooo, ne ovim putem. Moraćete do raskrsnice, a onda gore. Pravo pa levo. Stići ćete do centra. Osetićete Dunav. Tu će vam sve biti jasno. Zaljubićete se. Srećno i hvala što ste nas odabrali za posetu“, reče.
Ovo je bio momentat kad se na prvu zaljubiš u ljude.
A onda, na uglu glavne i Dunavske kročio mi je u život. Divni grad kojeg je teško ispričati. Čini mi se da i danas sabiram utiske.
Moj drugi susret sa novosadskim komadićem Dunava bio je godinu kasnije. Na Exitu. Festivalu koji je ponos, ne samo Novosađana, ne samo Srbije, već i cijelog regiona.
Arhitektura, istorija, muzika, muzeji, pozorišta… Petrovaradin. Sve to je razlog zašto se baš taj grad uvukao u sva čula putnika koji jednom dođu i uvijek mu se vraćaju.
„Ooo, ne ovim putem. Moraćete do raskrsnice, a onda gore. Pravo pa levo. Stići ćete do centra. Osetićete Dunav. Tu će vam sve biti jasno. Zaljubićete se. Srećno i hvala što ste nas odabrali za posetu“, reče.
Ove godine, 13. oktobra grad je proglašen Evropskom prestonicom kulture za 2021. godinu. Zapravo, ovo je zvanično. Nezvanično, on je prestonica kulture u sve dane.
A Novosađani se pripremaju za taj veliki dan u četiri oblasti pod zajedničkim nazivom „Za nove mostove“. Jer, Evrоpska prеstоnica kulturе ustanоvljеna је kakо bi sе naglasilо bоgatstvо i različitоst еvrоpskih kultura, ојačalе kulturnе vеzе mеđu Еvrоpljanima, spојili ljudi iz različitih еvrоpskih zеmalja, upоznalе drugе kulturе, prоmоvisalо uzaјamnо razumijеvanjе i ојačaо оsjеćaј еvrоpејstva.
Do 2021. godine u okviru te razvojne platforme trebalo bi da budu unaprijeđeni kulturni i kreativni potencijali grada, a sve s ciljem da se osnaži kulturna vitalnost grada, omogući urbana regeneracija i poboljša internacionalni ugled i turistička ponuda. A Novom Sadu tek malo nedostaje da dosegne te visine. Za njega ionako cijeli svijet zna jer četiri dana jula čine ga posebnim. Četiri dana Exita.
Prije nego dođe 2021. godina, upoznajte istoriju grada. Istoriju koja je gradila temelje kulture.
Novi Sad je još tokom habzburške uprave u 18. i 19. vijeku bio središte srpske kulture, politike i društvenog života. Tako je i dobio nadimak Srpska Atina. Danas on nije samo najveći kulturni centar Vojvodine, već i jedan od najznačajnijih kulturnih centara Srbije.
Ove godine, 13. oktobra grad je proglašen Evropskom prestonicom kulture za 2021. godinu. Zapravo, ovo je zvanično. Nezvanično, on je prestonica kulture u sve dane.
Grad muzeja, galerija i drugih spomenika kulturnog života… Grad koji sjedinjuje kulture odnosno kulturne spomenike mnogih nacija koje su ga decenijama i stotinama godina unazad nastanjivale ili još uvijek nastanjuju.
Svjedok tome su i vjerski objekti. Osim pravoslavnih Saborne crkve, Uspenske, Nikolajevske, Almaške, u Novom Sadu postoji i velelepna rimokatolička župna crkva Imena Marijina, građena u neogotskom stilu, sinagoga građena u stilu secesije, u kojoj se danas zbog izuzetne akustike održavaju koncerti klasične muzike, rusinska grkokatolička crkva Svetih apostola Petra i Pavla, kao i mnogi drugi vjerski objekti.
Šetnju Novim Sadom ne možete završiti, a da ne stignete do Srpskog narodnog pozorišta, najstarijeg profesionalnog pozorišta kod Srba, osnovanog 1861. godine. Smješteno na Pozorišnom trgu, prostire se na više od 20.000 kvadratnih metara i ima najveću pozorišnu scenu u Srbiji. Tu nije kraj pozorišnom životu, jer su i te kako žive scene Pozorišta mladih i Novosadskog pozorišta.
Matica srpska je najstarija književna, kulturna i naučna institucija srpskog naroda, osnovana u Pešti februara 1826. godine, a 1864. preseljena je u Novi Sad. Biblioteku Matice srpske čini čak tri miliona publikacija, a njena Galerija je najveća i najcjenjenija galerija u Novom Sadu i šire.
Novosadskoj kulturi nema kraja. Tu su muzeji i mnogobrojne galerije. Najpoznatiji je svakako Muzej Vojvodine, koji je osnovala Matica srpska 1847. godine. On čuva trajnu kolekciju koja predstavlja srpsku kulturu i život u Vojvodini tokom istorije.
Grad muzeja, galerija i drugih spomenika kulturnog života… Grad koji sjedinjuje kulture odnosno kulturne spomenike mnogih nacija koje su ga decenijama i stotinama godina unazad nastanjivale ili još uvijek nastanjuju.
Muzej Novog Sada na Petrovaradinskoj tvrđavi ima stalnu kolekciju vezanu za istoriju tvrđave. Tu su još i Galerija likovne umjetnosti poklon zbirka Rajka Mamuzića i Spomen-zbirka Pavla Beljanskog, jedna od najvećih kolekcija srpske umjetnosti 20. vijeka (od 1900. do 1970).
Ako krenete dalje naići ćete na ogranak Srpske akademije nauka i umetnosti, Vojvođansku akademiju nauka i umetnosti, Gradsku biblioteku, Istorijski arhiv, Arhiv Vojvodine, u kojem su pohranjeni vojvođanski dokumenti još iz 1565. godine, Kulturni centar Novog Sada…
Kada stignete pred gradsku ljepoticu, srce će vam brže zakucati, a vi ćete osjetiti čistu zaljubljenost. Petrovaradinska tvrđava je simbol Novog Sada. Biser koji izranja iz Dunava. Prije nekoliko vijekova Habzburšku monarhiju štitila je od najezde Turaka. Danas je ona mjesto gdje se održava jedan od najvećih i najboljih evropskih muzičkih festivala – Exit.
Biblioteku Matice srpske čini čak tri miliona publikacija, a njena Galerija je najveća i najcjenjenija galerija u Novom Sadu i šire.
Njena razglednica biće potpuna kada se popnete do Sahat kule i pogledate grad. Velika kazaljka pokazaće vam sate, a mala minute. Ne, nije greška. Lađari izdaleka tako bolje mogu da vide koliko je sati.
I na kraju, Balašević bi tu negdje na obali Dunava rekao – Vidio sam sve koješta, bedu i sjaj. Varoši ima, što da grešim dušu, boljih i lepših. Al’ samo jedna je, shvaćaš, varoš u koju se vraćaš.
